Το σύνδρομο της εργασιακής εξουθένωσης (Burnout)

EUROPASS CENTRO STUDI EUROPEO
FLORENCE, ITALY












A SATISFACTORY SCHOOL EXPERIENCE 
Teacher trainer-Susan Gagliano

ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ (Burnout)
www.edutopia.org/blog/teacher-burnout-warning-signs-maurice-elias

Ποιά είναι τα προειδοποιητικά σημάδια

Έρευνα που μας βοηθά να εντοπίσουμε τις αιτίες της επαγγελματικής εξουθένωσης μας δίνει οδηγίες για το πώς να την αποφύγουμε και να την καταπολεμήσουμε. Στο βιβλίο-ορόσημο του, Beyond Burnout (Routledge), ο Cary Τσέρνις χρησιμοποιεί εντατική περιπτωσιολογική έρευνα για να εντοπίσει τους παράγοντες που είναι πιθανότερο να οδηγήσουν σε επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών:

1. Η έλλειψη επαρκούς προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των διαφόρων προβλημάτων μάθησης και συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στην τάξη. Οι εκπαιδευτικοί που αισθάνονται μια αίσθηση ολοκλήρωσης δεν βιώνουν επαγγελματική εξουθένωση.
2. Έλλειψη αυτονομίας. Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν τους εαυτούς τους επαγγελματίες, και δυσανασχετούν με παρεμβολές από τους διευθεντές, τους γονείς, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, καθώς και απο άλλους που έχουν συνήθως πολύ λίγες γνώσεις για το πώς είναι να διδάσκεις σήμερα.

3. Δύσκολη συμπεριφορά των μαθητών Αυτός ο παράγοντας έχει σχέση με τον πρώτο. Οι μαθητές που δεν έχουν την ικανότητα ή / και το κίνητρο για να μάθουν οτι ο δάσκαλος προσπαθεί να τους διδάξει καθιστούν αδύνατη για τους εκπαιδευτικούς την επίτευξη αυτής της αίσθησης της ολοκλήρωσης που είναι τόσο σημαντική για κάθε επαγγελματία. Συνεπώς, η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να αποφευχθεί όταν οι εκπαιδευτικοί αναπτύσουν δεξιότητες διαχείρισης της τάξης και υποστηρικτικές πρακτικές όταν αντιμετωπίζουν δύσκολες συμπεριφορές.

4. Η έλλειψη υποστήριξης και διαπροσωπικές συγκρούσεις. Η διδασκαλία μπορεί να γίνει ένα μοναχικό επάγγελμα. Η έλλειψη ευκαιριών να συμμετάσχουν σε ουσιαστικές ανταλλαγές ιδεών με άλλους δασκάλους συμβάλλει στην επαγγελματική εξουθένωση, όπως και η σύγκρουση με τους γονείς, τους διευθυντές και τους μαθητές. Ένα από τα κύρια οφέλη των ουσιαστικών επαγγελματικών κοινοτήτων μάθησης είναι να παρέχει ακριβώς αυτό το είδος υποστήριξης. Επίσης, το επίπεδο ποιότητας στις συναντήσεις του συλλόγου διδασκόντων μπορεί να αξιοποιηθεί για την ενίσχυση των σχέσεων και την αμοιβαία επίλυση προβλημάτων.

5. Η πλήξη Με δεδομένο το πόσο αγχωτική είναι η διδασκαλία , αυτό το τελευταίο στοιχείο μπορεί να φαίνεται περίεργο. Ωστόσο, πολλοί εκπαιδευτικοί διαπιστώνουν ότι μετά από ένα χρόνο ή δύο μέσα στην τάξη, η κάθε μέρα είναι παρόμοια με την επόμενη, και υπάρχουν λίγες ευκαιρίες για να κάνει νέα και ενδιαφέροντα πράγματα. Μία από τις κύριες πηγές της αντίδρασης κατά της παιδαγωγικής με επίκεντρο τις εξετάσεις είναι ότι γίνεται ρουτίνα. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία και η εξατομίκευση είναι δύο κινήματα που αναγνωρίζουν ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν δημιουργική νοοτροπία, για να είναι πιο ενεργητικοί.

Επανασύνδεση με τον σκοπό

Ένας άλλος παράγοντας που θεωρώ σημαντικό είναι να βοηθηθούν οι εκπαιδευτικοί να επανασυνδεθούν με τους λόγους για τους οποίους πήγαν στην εκπαίδευση και να εντοπίσουν, να διατηρήσουν και να επεκτείνουν τα κομμάτια της καθημερινής τους εργασίας, που είναι σύμφωνα με τους λόγους αυτούς. Αν οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν ξεκαθαρίσει τους σκοπούς τους, είναι πολύ πιθανό να καταλήξουν να χρησιμοποιούν τεχνικές που δεν πιστεύουν, γιατί θεωρούν ότι δεν υπάρχει καμία εναλλακτική λύση. Ο συνδυασμός του σκοπού και της τεχνικής βοηθά τους εκπαιδευτικούς να αποφύγουν και να επιστρέψουν από την επαγγελματική εξουθένωση. 

Προσέξτε τα προειδοποιητικά σημάδια

Πώς όμως μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν διολισθαίνουμε στην εξουθένωση , ή ήδη βρισκόμαστε εκεί; Η Christina Maslach έχει κάνει μια πολύ χρήσιμη έρευνα. Έχει βρει ένα “εύκολο” τρόπο όπου μπορείτε να δείτε που βρίσκεσθε. Το να γνωρίζεις ότι υπάρχει πρόβλημα είναι συχνά το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση ορισμένων από τα θέματα που αναφέρθηκαν νωρίτερα (και η αρχή για να βρούμε λύσεις).

Εδώ είναι μερικοί από τους πιο σημαντικούς δείκτες της επαγγελματικής εξουθένωσης. Αναρωτηθείτε αν τους έχετε βιώσει. Καθόλου, Σπάνια, Μερικές φορές, Συχνά, ή Πολύ συχνά:

1. Αισθάνεστε καταβεβλημένοι και ότι έχετε εξαντλήσει τη σωματική ή τη συναισθηματική σας ενέργεια;
2. Πιστεύετε ότι είστε επιρρεπείς σε αρνητικές σκέψεις για τη δουλειά σας;
3. Πιστεύετε ότι είσθε αυστηροί και δείχνετε λιγότερη κατανόηση στους ανθρώπους από ότι ίσως τους αξίζει;

4. Συλλαμβάνετε τον εαυτό σας να ενοχλείται εύκολα από μικρά προβλήματα, ή από τους συναδέλφους σας και την εργασιακή σας ομάδα;

5. Αισθάνεστε παρεξηγημένος ή ότι δεν σας εκτιμούν οι συνάδελφοί σας;

6. Αισθάνεστε ότι δεν έχετε κάποιον να μιλήσετε;

7. Αισθάνεστε ότι υφίστασθε μια δυσάρεστη πίεση για να πετύχετε;

8. Αισθάνεστε ότι δεν παίρνετε αυτά που θέλετε από τη δουλειά σας;

9. Αισθάνεστε ότι είστε σε λάθος οργανισμό ή σε λάθος επάγγελμα;

10. Είσαι όλο και πιο απογοητευμένοι με κάποια μέρη της εργασίας σας;

11. Αισθάνεστε ότι η οργανωτική πολιτική ή η γραφειοκρατία αποθαρρύνει την ικανότητά σας να κάνετε καλή δουλειά;

αυτό το τεστ και αυτά τα ερωτήματα μπορεί να είναι διαισθητικά χρήσιμα, αλλά αυτό δεν έχει επικυρωθεί μέσα από ελεγμένες μελέτες και επομένως δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως επίσημη διαγνωστική τεχνική. Παρακαλώ, λοιπόν, να ερμηνεύσετε τα αποτελέσματα με την κοινή λογική. Το ερωτηματολόγια της Maslach Burnout είναι ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια πιο επικυρωμένη αξιολόγηση.

Η κουλτούρα και το κλίμα του σχολείου

Η επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών είναι πολύ συχνά ένα οργανωτικό πρόβλημα και είναι ύπουλη, διότι μπορεί να μετακινήσει αφοσιωμένους καθηγητές από το χώρο της εκπαίδευσης, μερικές φορές ακόμη και πριν αφήσουν πραγματικά τις δουλειές τους. Η λύση του προβλήματος βρίσκεται συχνά στη δημιουργία μιας θετικής, υποστηρικτικής κουλτούρας του σχολείου και σε ένα κλίμα, όπου οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζονται ως επαγγελματίες και τους δίνεται η ευκαιρία να συνεργαστούν, να λύσουν τα προβλήματα , και να απαιτούν έγκαιρα υποστήριξη.

Δεν είναι υποχρέωση των εκπαιδευτικών να γίνονται υπεράνθρωποι και ξεπερνώντας όλες τις φρικτές συνθήκες χωρίς αξιοπρέπεια να προσπαθούν να επιτύχουν κάτι που είναι πρακτικά αδύνατο, με βασανιστικό τρόπο. Οι μαθητές χρειάζονται τους δασκάλους τους για να διατηρούν την εκπαιδευτική δέσμευσή τους και να αγωνίζονται για αυτούς. Όταν οι συνθήκες διδασκαλίας είναι κακές, οι συνθήκες μάθησης τείνουν να είναι χειρότερες, και τα παιδιά υποφέρουν με διαρκή τρόπο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η παράπλευρη απώλεια της επαγγελματικής εξουθένωσης των καθηγητών είναι η επαγγελματική εξουθένωση των παιδιών.